Iran en (tijdelijke) terugkeer naar Nederland

Om half een ’s nachts de vlucht van Baku naar Teheran. Je moet er maar zin in hebben en ja, we hebben er zin in. Hoewel we heel veel liever alleen op pad gaan, is het toch wel handig, dat je midden in de nacht verwelkomd wordt door de reisorganisatie, die je dan ook naar je hotel brengt. En oh, wat kunnen we dat achteraf nog meer waarderen, want Teheran is een stad van 16 miljoen inwoners en zit totaal verstopt. Al vóór het uitstappen van het vliegtuig gaan de hoofddoeken op.
Na een kort slaapje gaan we met Amir op pad naar de Bazaar, waar Iraniers hun boodschappen doen. Geen supermarkt te bekennen in deze wijk. Winkels vol noten en dadels en wel van hele goede kwaliteit. Sommige delen van de bazaar hebben een heel mooi plafond, maar het is er overvol.
De zorgen over mijn kleding, waar ik drie dagen mee worstelde, alle waarschuwingen ten spijt, bleken onnodig. De Iranese vrouwen hebben wel verplicht hun hoofddoek op, maar ze zoeken echt de grenzen, schuiven hem ver naar achteren en slaan hem modieus om zich heen. Iets wat mij trouwens niet lukte. Ik had duidelijk meer moeite dat ding op mijn hoofd te houden als ik hem wat losser omsloeg. Wel moet er een bloesje of tuniek over je broek, tot halverwege je bovenbeen. En een normaal vallende jas kan prima, maar ook tot halverwege je bovenbeen.
Op zoek naar de eerste moskee. Prachtig van buiten en een heel luxe plafond vol spiegeltjes van binnen. Het gebouw is een grote tegenstelling met de bezoekers. Mannen en vrouwen hebben een gescheiden ingang en vrouwen, die alleen maar een (meestal zwarte) hoofddoek dragen, krijgen bij ingang van de moskee een chador over hun hoofd en de schoenen gaan uit. Als je binnenkomt zitten de meeste vrouwen en kinderen op de grond. Een paar jonge meisjes zitten tegen de wand met hun mobieltje te spelen, kleine kinderen lopen er wat rond en vrouwen zitten te bidden. Ook groepjes, die gezellig zitten te kletsen. Blijkbaar kan alles en er is ruimte zat. In de meeste moskeeën staat ook nog een shrine, waar een “broer” of een “zus” van profeet Mohammed begraven ligt. Heel veel vrouwen kussen de spijlen of hangen er wanhopig tegenaan en bidden of huilen, redelijk intens, om een gunst. Heel dramatisch. Ze stoppen geld door de tralies. Ik vond het schokkend.
Daarna nog een bezoek aan het oude Golestan paleis, uit de Khajar dynastie, de residentie van de voormalige Shah van Perzie. Ook een gebouw met heel veel spiegeltjes, maar ook glas in hout ramen (in de kleuren blauw, rood en geel). Dat soort ramen komen we op heel veel plaatsen nog tegen (ook in Azerbaijan).
In de paleistuin staan een heleboel dames te assisteren (waarmee?) en graag willen ze met Johan op de foto en natuurlijk wordt zijn ego gestreeld  en gaat hij met ze op de foto. Hij krijgt een mooie muts op en schaal en plantje worden gerangschikt, van de zenuwen valt er nog een pot kapot. In het park drinken we nog een kopje thee met een saffraansuikerstick van de kar en we zoeken daarna de stilte aan de rand van Teheran, waar we een lekkere wandeling maken in de frisse lucht, want boven Teheran hangt een behoorlijke smoglucht.
We worden door Amir uitgenodigd nog een kopje thee te gaan drinken bij hem thuis. Als we ja zeggen moet hij nog even langs zijn moeder. En bij hem thuis gekomen (er zijn nog twee duitse toeristen) gaan de hoofddoeken af en komt hij met schnaps tevoorschijn. In het geniep is veel mogelijk. We voelen ons meteen een stuk vrijer en Maryam, de Iraanse reisorganisator, vertelt, dat de regels sinds twee jaar met de nieuwe president, een stuk soepeler zijn. Het kopje thee blijkt een complete maaltijd met hapjes en snacks.
De dag erop vliegen we naar Shiraz in het zuiden, de stad van de poëzie (en vroeger  van de wijn!). We gaan eerst naar de entree van de stad, waar vroeger de toegangsweg naar de stad lag. We klimmen nog even de berg op en als we beneden zijn komt onze chauffeur Saeed met zijn mobiele koffieshop: thermos, bekertjes, suiker, melk en koffie. Hij was ook nog even bij de bakker langs geweest en had lekkere koek bij zich. Alles werd netjes op een plastic plateautje op een krant geserveerd.
Al snel kwamen we erachter dat hij wel een beetje dwangneuroze en smetvrees had, want ieder keer als we op een parkeerplaats of hotel kwamen, waar water was, werd zijn auto helemaal gesopt en zelfs de banden werden met een borstel schoongemaakt. Kranten gebruikte hij ook achter in de auto, zodat we onze voeten op de krant konden zetten. En een paar keer per dag werden die gewisseld.
Het verschil met Teheran was opvallend. Nog meer chadors, ook jonge meisjes en hadden ze geen chador, dan waren de meesten toch wel in zwart/donker gekleed, met zwarte hoofddoeken.
Weer heel veel rijkversierde moskeeën met spiegeltjeswanden en –plafonds en natuurlijk een grote foto van Khomeini en/of ayatollah Ali Khamenei aan de wand.
Ook hier een bazaar met hele leuke winkeltjes, waar ze ter plekke handvatten aan pannen zitten te maken, een oude man, die tomaten vanaf zijn kar verkoopt, een winkel waar ze doosjes potloden zo opstapelen, dat je er niet tegenaan mag lopen anders valt de hele kraam om, allerlei kruiden mooi gedecoreerd. Geitenpoten en koppen in de etalage. En op straat spelen ze een spelletje, vaak met wat publiek eromheen.
We slapen in een hotel waar verschrikkelijk veel aardig personeel heen en weer loopt, maar waar uiteindelijk niets gebeurt. Er staat een “prachtige” schemerlamp, maar wil je hem als leeslampje brandend zien, moet het snoertje ergens achter een gammele kast aan de andere kant van de kamer zien aan te sluiten. Overal liggen bordjes met voorschriften voor het handdoekenbeleid en lakenservice, maar niemand komt om het uit te voeren.
Op naar Persepolis, waar de overblijfselen van de paleisstad van het oude Perzische Rijk liggen aan de voet van de berg van genade. Heel indrukwekkend en veel nog heel goed bewaard gebleven. Een paar kilometer verderop liggen 4 koningsgraven uitgehouwen in een enorme rotswand. (koningen Darius I, Xerxes I, en vermoedelijk Artaxerxes en Darius II. Het vijfde graf, dat nooit is afgemaakt, is mogelijk het graf van de laatste koning van Achaemeniden, Darius III (336-330 v. C.) Alexander de Grote heeft de boel in 330 v Chr. in brand gestoken.
De nacht brengen we door in Bavanat, in een lemen dorp. De eigenaar van het lemen “hotel” was 15 jaar geleden nog hulp op een boerderij, waar hij 1 euro per dag verdiende. Een paar Duitsers bleven in zijn hut slapen en hebben hem erop gewezen, dat hij er een hotelletje van kon maken, want toeristen zijn geïnteresseerd in hoe de lokale Iranees woont en werkt. Zo gezegd zo gedaan en hij heeft nu een rijk bestaan. (En “In Sha Allah”, hij was er van overtuigd, dat Allah hem de weg gewezen had…) We werden er hartelijk ontvangen met een schaaltje kruiden en brandende wierook om ons welkom te heten. Er was een traditioneel plateau, waarop tapijten lagen en waar kussen werden gebracht om comfortabeler te zitten (die westerlingen zijn tenslotte niets gewend). We kregen heerlijke kaneelthee. Daarna een rondleiding op zijn “boerderij”, dat nu als hotel diende. Op de kamer stond een grote olielamp, die geweldig stonk. We sliepen tenslotte op 2000 meter hoogte, dus ‘s avonds was het best fris. Als we last van de olielamp hadden konden we een elektrisch kacheltje krijgen, maar dapper wilden we het lokale leven 100% meemaken. ‘s Morgens hadden we in de “ontbijtkamer” op de grond een prima ontbijt met honing, appelcompote, lokale kaas, boter, brood, gebakken eieren en alles bereid van organische producten van de boerderij door de vrouw van de eigenaar.
Op weg naar Yazd rijden we door een prachtig berglandschap. In Yazd, kwamen we terecht in de middeleeuwen. Een stad met een centrum van lemen huisjes. Vrouwen met Chador schuifelen met wapperende gewaden door de smalle straatjes. Hier heeft de tijd stil gestaan, behalve dat ook auto’s door de smalle straatjes rijden.
De huizen hebben allemaal een houten deur met twee “kloppers” Een voor de vrouwen en een voor de mannen. Het is de bedoeling dat een man de zwaardere klopper gebruikt, zodat ze achter de deur weten dat niet een vrouw de deur mag openen.
We stappen bij de lokale bakker binnen, die ons toestaat, dat we kijken hoe het in zijn werk gaat. We zien,dat hij zijn brood wel in een kneedmachine doet, maar verder alles met de hand doet. Zodra het genoeg gekneed is pakt hij met zijn blote handen, die hij eerst in een bakje water doopt, het deeg uit de mixer en vormt bollen om te rijzen. Hij steekt met een brandende krant de oven aan, stookt hem later nog wat verder op en hangt een plaat voor het gat van de oven om de warmte binnen te houden. Na 20 minuten heeft hij platte schijven van het gerezen deeg gevormd, legt ze op een iets gebogen mandje en plakt ze met de hand aan de binnenkant tegen de hete wand van de oven. Ondertussen komen er wat klanten, die eerst proeven of het brood naar hun zin is en daarna wat broden kopen.
Het bakje water waarin hij zijn handen heeft gedoopt  gaat in de mixer, meel en afgewogen gist worden erbij gedaan voor de volgende lading.
Door het dorp liggen ondergronds “qanats”, een soort tunnels, die het smeltwater door de stad en naar droge delen vervoert. De huizen hebben er lemen “badgirs”, windtorens, die als airconditioning werken. En warempel het werkt.
We bezoeken een moskee en ik ben snel door de vrouwenafdeling heen, dus kom naar buiten. Ik vind de mensen eromheen veel interessanter. Nou, dat heb ik geweten. Er kwam net een klas 14-15jarigen over het plein en de gebruikelijke vraag waar ik vandaan komen is al snel gesteld. Altijd volgt er “welkom in mijn land Iran” op. De hele klas verzamelt zich om me heen en er ontstaat een gezellig gesprek met allerlei vragen heen en weer. Iedereen probeert haar beste Engels te voorschijn te toveren. Als iemand een foutje maakte begint iedereen te giebelen. Toen de groep helemaal om me heen stond en de schooljuf nog niet in beeld was heb ik fluisterend gevraagd, wat ze van die hoofddoeken vonden. Nou, niet leuk, maar dat moet nu eenmaal in Iran. Toen juf kwam werden er nog groepsfoto’s gemaakt door wel 20 mobieltjes om beurten. Johan kwam inmiddels van de mannenkant naar buiten en heeft ook nog een plaatje geschoten.
We gingen naar de Atashgah, de vuurtempel, van de Zoroastristen. Er was geen vuur, zoals in de tempel in Azerbaijan. Zoroatristen krijgen een luchtbegrafenis. We beklommen de “torens van stilte” (heuvels) waar ze hun lijken leggen voor de gieren, want lijken mogen de aarde niet bevuilen. Faravahar is een bekend symbool van het zoroastrisme, wat we op veel plekken ook in Persepolis in Iran tegenkomen. Het symboliseert het dualisme (bv. goed/kwaad, verlichtende wijsheid/destructieve geest) en de mens moet steeds opnieuw de goede keuze maken.
We slapen in een prachtige karavanserai. ’s Nachts nog steeds koud, dus straalkacheltjes aan. Maar lunch overdag en de andere morgen het ontbijt kunnen we heerlijk in het zonnetje gebruiken op de tapijten, die ze voor de gelegenheid hebben klaargelegd. We zijn weer de enige gasten, want het is nog vroeg in het seizoen.
Van Yazd gaan we door naar de echte zandwoestijn met zandduinen. We zijn inmiddels moskeemoe en heb even geen zin meer in een chador, dus een welkome verandering. Heerlijk in de natuur. We ploeteren door het losse zand en maken nog een tochtje door de zandduinen op een kameel, die niet te snel de heuvels af mag, want dan schudden ze behoorlijk door elkaar en krijg je het gevoel gelanceerd te worden. We staan extra vroeg op om de zonsopgang over de woestijn te zien. Het is er prachtig.
Op weg naar Isfahan rijden we opnieuw door een prachtig berggebied en zien veel herders met schaapskuddes, waarvan je je afvraagt waar de grassprietjes zijn voor zoveel vee.
Hoewel Isfahan een bijzondere stad is vinden we drie dagen toch beetje veel. Weer een groot aantal moskeeën, allemaal even prachtig en oud, maar we hebben nu genoeg spiegeltjes gezien. We vragen Saeed ons naar een lokale theetent te nemen. Het kost hem even tijd er een te vinden maar na wat vragen aan de lokale bevolking lukt het hem er een te vinden. We duiken een smalle trap af en komen in een rookhol, want jong en oud zit hier aan de waterpijp te lurken. Er is ook een afdeling voor families, waar we op de tapijten gaan zitten en nemen thee. Gebruikelijk is naast de thee ook nog een hele schaal aan zoetigheid te serveren. De bekende Bakhlava en daarnaast ook fruit in een of andere zoete saus. Al doen onze tanden zeer van het zoet we eten bijna alles op. Inmiddels is het lunchtijd en we stellen voor de lokale pot hier te eten, want we hebben genoeg kebab gehad de laatste weken. Hij kijkt ons bedenkelijk aan, maar dat is wat we willen. Hij bestelt wat en geeft ons een pracht demonstratie, die we niet zelf hadden kunnen bedenken als we de ingrediënten voor ons hadden gekregen. Het vlees (en vet) en wat groente wordt uit de soep geschept in een metalen schaaltje. Met een stamper begint hij alles fijn te malen. Hij gooit er nog wat kruiden op. Met het brood probeer je de massa in je platte broodje te krijgen en eet je het op. Vervolgens schenkt hij de soep in het metalen bakje en doet de rest van het brood erin. Het moet even weken en daarna eet je het op. Het smaakt niet verkeerd.
De stad is wel bijzonder. Het heeft een prachtig gerestaureerd breed plein van 500x140 meter en is gebouwd door Shah Abbas in de 17de eeuw. Het plein is omgeven door winkeltjes. We hebben Saheed gemeld, dat we niet van plan zijn souvenirs te kopen, maar hij probeert ons natuurlijk toch mee te slepen naar al zijn “vrienden”. Na één tafelkleed is het wel genoeg en willen we de bergen in. Hij heeft het begrepen en hij brengt ons erheen. Het weer is fantastisch en ook weer wat echte actie. We klimmen een paar uur de berg op en genieten met volle teugen al lopen de zweetdruppeltjes wel op ons voorhoofd. Niets meer gewend! Ik heb mijn hoofddoek verruild voor mijn Buff, die toch een stuk plezieriger zit en ook vocht opneemt. Voor alle zekerheid heb ik mijn hoofddoek mee in het bekende rugzakje . Naar beneden is het in een uur gepiept. Al is het af en toe wel steiler, dan we op de weg heen opgemerkt hebben. Hier en daar ook nog smalle stukjes, waar je behoorlijk dicht op de rand van het ravijn komt.
Weer beneden wordt de drive-in koffieshop met koek weer in stelling gebracht en dat smaakt dan weer erg lekker. Gelukkig had hij water om zijn uren te doden met auto wassen/banden poetsen en kranten verwisselen.
Naar de laatste stop Kashan passeren we Abyan. Nog een gerestaureerd dorp waar de tijd heeft stil gestaan. Ze hebben overal bomen langs de kant geplaatst. Zag er mooi uit. Het dorp wordt bevolkt door Parsis (zoroastristenaanhangers)en er zijn alleen oude mensen. Ze hebben druk bewerkte bloemetjes jurken aan met een soort schort erover en de hoofddoeken zijn wit met bloemen. In ieder geval een stuk fleuriger en eindelijk iets anders dan de zwarte sluiers. We reden verder door weer een prachtige bergstreek. Onderweg staat op een berg een ruïne, waar we naartoe kunnen klimmen. Saeed heeft het goed begrepen en stopt vanzelf. We waren er niet echt op gekleed, maar we klauteren lekker naar boven. Omdat het best fris is heb ik snel een trui van Johan uit de koffer gevist. Het was erg steil en het luie zweet gutst eruit. Ik trek alles onder de trui uit en draag alleen de ruim zittende trui over mijn broek. Mijn god, wat een gedoe met die hoofddoek, dus af dat ding. Er is geen mens te bekennen. Op de top waait de wind om onze oren, dus lang blijven we niet boven. Eigenlijk was de terugweg best gevaarlijk. Allemaal losse stenen en steil, dus er gleed van alles onder je vandaan.

In Kashan zijn er behalve moskees ook een paar gigantische, gerestaureerde, herenhuizen, die van handelaren waren O.a van een handelaar in Samovars, die door heel Iran nog veelvuldig in gebruik zijn, zowel thuis als in hotels. Ook in Rusland en Azerbaijan worden ze gebruikt. Ik laat de laatste moskee aan me voorbij gaan, want heb genoeg van de chador.
Staat er in een restaurant ook nog een groot bord, dat de hoofddoek niet bedoeld is om vrouwen te onderdrukken, maar ter bescherming van vrouw én man. Hoe krijg je het verkocht! Zou de houdbaarheidsdatum bij mij overschreden zijn? Goed dat we de 18de nog niet in Nederland zijn. Zou Wilders in de kaart spelen en dat is zeer zeker niet de bedoeling, want de mensen hier zijn reuze aardig en het is superveilig. Het is het regime dat me tegenstaat.

De laatste stop is Qhom, waar mullahs van over de hele wereld komen om de opleiding tot imam te volgen. We willen binnen, maar vanwege mijn overigens zeer nette outfit volgens de regels moeten we naar een speciale ingang. Omdat we ook nog toeristen zijn krijgen we een speciale behandeling. We moeten wachten tot een van de studenten een chador voor me heeft gehaald van het hoofdkantoor, dat aan de overkant (waar we net vandaan komen) van het gigantische plein staat. Na een kwartier worden we naar hetzelfde kantoor gebracht waar we koffie krijgen. We moeten in het gastenboek schrijven, hoe we het vinden, maar we hebben nog niets gezien. We maken er een mooi verhaal van dat het een religieuze serene plek is en dat is het ook. We krijgen een hele rondleiding en voor mij werd er een vrouw geregeld die meeliep. Ze deden uitstekend hun best om alles goed uit te leggen. Antwoord op onze nette vragen kregen we niet.

We zijn aan het einde van de vakantie en rijden door naar Teheran, waar we nog een douche nemen, een laatste restaurant bezoeken en ons klaarmaken voor vertrek.
Om half 10 brengt Saeed ons naar het vliegveld, nadat hij eerst zijn vrouw aan ons heeft voorgesteld, want die was wel benieuwd met wie hij 14 dagen op stap was geweest. Zodra we in het vliegtuig stappen gaan alle hoofddoeken weer af. Freedom! Ik ben blijkbaar niet de enige die er moeite mee heeft. Een paar Duitse toeristen hebben hun Iraanse kledij al in de koffer zitten en onder hun dichtgeknoopte jas een strakke spijkerbroek met een lekker strak Tshirtje verborgen. Ze moesten nog even de jas uit om door de scanner te gaan. Overigens zonder probleem.
Al met al een bijzondere vakantie in een prachtig land, waar de jonge mensen heel vrij overkomen en waar meer mogelijk is dan we denken al mag het dan allemaal niet in het openbaar. Vooral de jeugd zoekt de grenzen!
Weer terug in Baku Azerbaijan proeven we toch een totaal andere sfeer. Het ademt vrijheid, jeugd, vrolijkheid en vrijwel iedereen is modieus gekleed en de stad ziet er heel mooi, verzorgd en modern uit. Er is een groot verschil met Teheran en Shiraz.

Maar…. ondertussen zijn de achterstallige betalingen niet gearriveerd. Johan kan niet verder met zijn project. Dus donderdag a.s. staan we weer op de Kervinkpolder in Bergen op Zoom.
22-23 april komen betreffende Minister en de Staatssecretaris van het Ministerie, uit Azerbaijan voor een handelsmissie naar Nederland. Johan is uitgenodigd voor de ontvangst, want RoyalHaskoningDHV zal ook “optreden”. Zou toch wel bont zijn als ze op handelsmissie komen en financieel niets te bieden hebben. Dus voorlopig richten we ons op april.
Kan zomaar gebeuren!
Jullie horen nog van ons als er weer actie is.